№ 3 (108), 2025

В статье автором рассмотрены некоторые этапы конституционного развития, проанализированы тексты советских конституций 1926, 1937 и 1938 года, а также текст декларации о государственном суверенитете, конституционного закона о независимости и Конституции 1993 г. и дана им оценка. Автор поднимает вопрос корректности использования некоторых слов и словосочетаний, реализации главных принципов государственности.

Целью работы является ретроспективный анализ и выявление направления конституционного развития, выявление проблем. Предметом исследования являются правовые акты Казахстана в советский период истории и первой половины 90-х гг. ХХ в., сформулированные в них правовые нормы и практика их реализации, программные документы. В ходе исследования использованы общенаучные методы и специальные методы юридической науки (формально-догматический, сравнительно-правовой методы, метод толкования).

Жаһандану, цифрлық трансформация және мемлекеттің құндылық бағдарларының рөлі күшейген қазіргі жағдайда конституциялық бірегейлік құқықтық әрі саяси тұрақтылықтың өзегіне айналып отыр. Зерттеу пәні конституциялық бірегейлікті құқықтық категория ретінде түсіну. Бұл бір жағынан егемендікті қорғау құралы болса, екінші жағынан қоғамды біріктіру тетігі болып табылады. Мақаланың мақсаты Қазақстанның конституциялық бірегейлік үлгісінің қалыптасу ерекшеліктерін анықтап, оны шетелдік тәжірибемен, ең алдымен Германия үлгісімен, сот практикасы мен доктриналық көзқарастар контексінде салыстыру. Әдістемелік негізі салыстырмалы-құқықтық, формальды-юридикалық және тарихи-құқықтық тәсілдер. Бұл әдістер конституциялық бірегейліктің әмбебап қырларын да, ұлттық ерекшелігін де айқындауға мүмкіндік берді.

Статья посвящена комплексному анализу содержания и правовой природы человеческого достоинства, как фундаментального конституционного права. Актуальность темы обусловлена тем, что, несмотря на конституционное закрепление неприкосновенности достоинства человека в статье 17 Конституции Республики Казахстан, юридическая наука пока не выработала полноценной концептуальной модели понимания и защиты этого абсолютного права каждого человека.

Цель исследования – проанализировать сложившиеся в немецкой правовой науке и практике Федерального Конституционного суда Германии подходы к пониманию права человеческого достоинства; определению сферы защиты данного права; обязанностей государства, которые вытекают из данного фундаментального права.

Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген теңдік қағидаттары ұлттық гендерлік саясаттың нормативтік өзегіне айналды. Алайда құқықтық және институционалдық практикада бұл нормалардың толық жүзеге асуы әлі де кедергіге тап болуда. Мақалада конституциялық теңдік нормалары мен мемлекеттік саясат арасындағы алшақтықтың себеп‑салдары талданып, халықаралық стандарттармен салыстыру негізінде проблемаларды еңсерудің тетіктері ұсынылады. Зерттеу құқықтық талдау мен салыстырмалы әдісті, сондай‑ақ эмпирикалық деректерді қамтиды. Нәтижесінде формалды теңдік пен нақты орындалу арасындағы алшақтық анықталып, институционалдық жауапкершілікті күшейтуге бағытталған ұсыныстар әзірленді. Зерттеу конституциялық теңдік қағидаттары мен мемлекеттік гендерлік саясат арасындағы имплементациялық алшақтықты құқықтық-институционалдық тұрғыда кешенді диагностикалап, оны деректермен негіздейді. 2024 жылғы 23 шілдедегі Конституциялық Соттың № 49-НП қаулысы «теріс міндеттемелерден» «оң міндеттемелер» парадигмасына өтудің құқықтық прецеденті ретінде қайта қаралып, ұлттық көрсеткіштер ЭЫДҰ мен БҰҰ индикаторларымен салыстырылады. Сонымен қатар, міндетті Gender Impact Assessment (GIA) мен бірыңғай гендерлік деректер реестрін институционалдандырудың нормативтік моделі ұсынылады.

В работе идентифицируется природа биоэтического конституционализма как явления отечественного, межрегионального и международно-правового характера в условиях коэволюционного развития правового, биологического, технологического и социального порядков. В структуре биоэтического конституционализма выделяются семь источников концептуального, этического, нормативно-правового, медицинского и технологического характера. На основе сравнительного подхода и герменевтического анализа раскрываются в статье содержание, особенности правового регулирования, практика реализации принципов человеческого достоинства, уязвимости и солидарности в международном мягком биоправе, в глобальной биоэтике и в национальной, российской биоюриспруденции и биомедицинском праве.

The relevance of the study lies in the fact that as digital technologies are more and more integrated into the healthcare sector of Kazakhstan, the risk of cyberattacks targeting patient data and threatening the realization of the right to health increases. The subject of the study is the cybersecurity of healthcare organizations in Kazakhstan. The purpose of this study is to examine the level of cyber awareness and preparedness for cyber threats among workers in the healthcare sector. The study’s novelty lies in the fact that it is original due to its comprehensive approach, including an online survey of 14,372 healthcare workers. Based on the findings, the article presents proposals for the improvement of legal regulation and cyber policy in the field of cybersecurity in the healthcare sector of Kazakhstan.

В статье анализируется Универсальный периодический обзор (УПО) как механизм мониторинга исполнения международных обязательств в области прав человека. В отличие от договорных органов ООН, УПО не обладает обязательной юридической силой, однако обеспечивает систематический контроль, содействует диалогу и формирует устойчивую практику взаимодействия государств. В статье рассматриваются происхождение, институциональное развитие и правовая природа УПО, а также его связь с другими механизмами ООН. Особое внимание уделено сравнению с договорными органами, подчеркивая их взаимодополняемость. Раскрывается потенциал УПО в формировании норм обычного международного права через повторяющуюся практику государств.

Recently, increasing fragmentation of international law – expressed in the growing number of specialized norms, international organizations, and judicial bodies – has led to challenges in the global security system. This article offers a critical examination of fragmentation as a multidimensional phenomenon that encompasses normative, institutional, and procedural aspects of international legal regulation.

The aim of the article is to reconsider fragmentation through the lens of institutional crisis and to explore its potential to create a flexible, multi-layered legal architecture at both global and regional levels. The author argues that while fragmentation may undermine the coherence of international law, it also offers a pragmatic framework for adapting legal systems in response to geopolitical instability and normative diversity.

В статье рассматриваются пути развития Верховного Суда Республики Казахстан в свете реформы по созданию кассационной инстанции.

Актуальность исследования неоспорима ввиду кардинального реформирования кассационных судов. По мнению авторов следствием реформы станет возрастание роли высшего судебного органа, особый статус Верховного Суда РК. При этом автор указывает на то, что Верховный Суд РК не должен становится «четвертой инстанцией» и сконцентрируется на разъяснении вопросов судебной практики, обобщении и толковании применения норма права, разработки и принятия нормативных постановлений. Другой вопрос, затрагивающийся в настоящей статье, связан с проблемой подведомственности споров в рамках различных видов судопроизводств. Позиция автора исходит из необходимости создания в рамках Верховного Суда РК специализированной группы, которая могла бы оперативно разрешать возникающие ситуации.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі борышкердің мәмілелерін оңалту және банкроттық рәсімдерінде жарамсыз деп тану механизмдерін және оның құқықтық салдарын жетілдіру қажеттілігімен айқындалады. Мәмілені жарамсыз деп танудың құқықтық салдарын дұрыс қолдану мүліктік массаны толықтыруға, нәтижесінде оңалту және банкроттық процедурасын экономикалық тұрғыдан тиімді етуге мүмкіндік береді. Зерттеудің пәнін борышкердің оңалту және банкроттық рәсімдеріндегі мәмілелерін жарамсыз деп танудың арнайы негіздері, тәртібі мен құқықтық салдарын реттейтін құқықтық нормалар жиынтығы, сондай-ақ бұл мәселеге қатысты доктриналық көзқарастар мен Қазақстан Республикасының сот тәжірибесі және шет мемлекеттердің банкроттық заңнамасының құқықтық нормалары құрайды. Зерттеу мақсаты – борышкердің мәмілесін арнайы негіздер бойынша жарамсыз деп танудың құқықтық салдарларын зерттеу, шет елдердің заңнамасын салыстырмалы талдау, тиімді тұстарын анықтау. 

The The article analyzes the claims of the tax authorities of the Republic of Kazakhstan against businesses concerning the invalidation of transactions for the purpose of excluding VAT and CIT offsets. It outlines the legal framework used by the tax authorities to justify their claims, including civil and tax legislation, and explores the most common procedural and evidentiary issues. Particular attention is paid to the role of the Electronic Invoice Information System (ESF IS), which allows tax authorities to monitor and challenge business transactions remotely. The author highlights both the risks posed by such claims to the investment climate and the frequent legal shortcomings in the tax authorities' arguments. The article also provides practical recommendations and defense strategies for businesses to resist unfounded tax claims, including the collection of documentary evidence, witness testimonies, and a clear legal position. The importance of distinguishing tax law violations from civil law obligations is emphasized. The conclusions contribute to improving legal awareness among businesses and strengthening the protection of taxpayer rights.

В статье представлено исследование философских оснований уголовного права в контексте научного наследия выдающегося философа права Джоэла Файнберга (1926-2004). Актуальность исследования связана, прежде всего, с отсутствием в постсоветской юриспруденции научных публикаций, раскрывающих понятийный аппарат и методологию уголовного права на основе концепций, разработанных Дж. Файнбергом. Между тем необходимость выработки философских подходов к систематизации уголовно-правовых норм обусловлена поиском справедливых начал системы уголовного наказания, определения критериев соотношения этических императивов и принципов с утилитаристскими началами уголовной политики. Целью настоящей статьи является анализ ключевых правовых идей, составляющих содержание философского осмысления уголовного права Дж. Файнбергом, включая его взгляды на коллективную и моральную ответственность, утилитаризм в праве и легальный патернализм. Особое внимание уделено аргументам Дж. Файнберга о пределах государственного вмешательства, критике утилитаризма правил и осмыслению этических дилемм в уголовном праве. Методологией настоящего исследования является сочетание методов формально-юридического и лингвистического анализа, а также логическая обоснованность сформулированных авторами статьи научных выводов. Новизна исследования состоит в раскрытии теоретического вклада Дж. Файнберга в современную юриспруденцию и его практического значения для правоприменительной практики.

В рубрике «Переводы работ выдающихся ученых» публикуется перевод статьи «Коллективная ответственность» профессора Джоэла Файнберга на основе его доклада на симпозиуме Американской философской ассоциации 27 декабря 1968 г. Перевод с английского языка выполнен доктором философских наук, Associate Professor Maqsut Narikbayev University, членом Восточного отделения Американской философской ассоциации А.Б. Дидикиным по изданию: Feinberg J. Collective Responsibility // The Journal of Philosophy, Vol. 65, No. 21, Sixty-Fifth Annual Meeting of the American Philosophical Association Eastern Division (Nov. 7, 1968), pp. 674-688.

The relevance of the review of this book is due to the growing interest of the international scientific community in new variants of realistic jurisprudence, including Russian. The subject of the research in the review is the analysis of the structure and main themes of E.N. Tonkov’s monograph “Russian Legal Realism” published in 2024. The purpose of the work is to present and evaluate the author’s philosophical and legal concept of Russian legal realism, which emphasizes the importance of the actual experience and intentions of legal actors, and also seeks to reduce formalism and abstractness in jurisprudence. The novelty of the topic is due to the relatively recent emergence of the term included in the title of the book, because of E.N. Tonkov’s research since 2012. Its comprehensive justification in the author’s work based on a diachronic study of law and order on the territories of the former Russian Empire. The research methods used were descriptive, comparative-legal, formal-logical and other methods that contribute to the reconstruction and interpretation of the author’s views. The main conclusion of the review of E.N. Tonkov’s book is that Russian legal realism is an important part of the postclassical research program currently being developed, allows us to trace the evolution of the Russian law and order and provides answers to many theoretical and practical questions of modern jurisprudence.